Materiały edukacyjne - Szkoła podstawowa klasa 7-8

ETAP EDUKACYJNY: GIMNAZJUM

WDZIĘCZNI NAJŚWIĘTSZEMU SERCU PANA JEZUSA

CEL GŁÓWNY:

Ukazanie znaczenia zawierzenia i dziękczynienia Najświętszemu Sercu Pana Jezusa

CELE SZCZEGÓŁOWE:

Uczeń:

• określa znaczenie kultu Najświętszego Serca Pana Jezusa dla chrześcijan;
• omawia tło historyczne powstania i zburzenia pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Poznaniu;
• wyjaśnia, dlaczego pomnik został wystawiony ku czci Najświętszemu Sercu Jezusa Chrystusa;
• rozumie ideę odbudowy pomnika jako daru dziękczynnego narodu za odzyskaną wolność i niepodległość;
• uzasadnia znaczenie modlitwy zawierzenia i dziękczynienia Najświętszemu Sercu Jezusa Chrystusa.

METODY I TECHNIKI:

„burza mózgów”, analiza tekstu źródłowego, mini wykład, rozmowa kierowana, prezentacja filmu DVD Wzniesiemy ten pomnik razem.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

kserokopie tekstów dla trzech grup uczniów (zał. 1, zał. 2), kserokopie fotografii pomnika (zał. 3), projektor multimedialny, płyta DVD z filmem Wzniesiemy ten pomnik razem  (zał. 4), kartki A3, klej, pisaki                

1. Wprowadzając w tematykę lekcji, nauczyciel zadaje uczniom pytanie:

• Co to znaczy zawierzyć się?

Uczniowie za pomocą burzy mózgów podają wszystkie skojarzenia, które nauczyciel zapisuje na tablicy.

Przykładowe skojarzenia: nabrać zaufania do kogoś, uwierzyć komuś, czemuś, powierzyć się, zdać się na coś, poddać się komuś z ufnością, odnieść się do kogoś z ufnością, oprzeć się na kimś, na czymś.

Z powyższego zestawienia wynika, że „zawierzenie” jest „zdaniem się na kogoś”, przyjęcie postawy otwartości, zaufania się, darowania siebie.

Zawierzenie w sensie religijnym jest oddaniem Bogu, opartym na zaufaniu do Niego. Polega na przekazaniu siebie, powierzeniu swej historii, swego losu, miłosiernemu Stwórcy. Jezus Chrystus przez swoje życie i dzieło Odkupienia ukazał nam, jak nieustannie powinniśmy zawierzać siebie i swoje życie Bogu. Na przestrzeni wieków Kościół nieustannie uczy nas zawierzenia, którego szczytową formą pobożności, obok Eucharystii, jest kult Najświętszego Serca Pana Jezusa. Kult Serca Pana Jezusa wyraża się w oddaniu ochrzczonych Chrystusowi.

2. Wielu papieży w ciągu wieków uczyło, że kult Serca Pana Jezusa nie jest tylko jednym z wielu istniejących w Kościele nabożeństw. Jest on szczytową formą pobożności i duchowości chrześcijańskiej.

Katecheta rozdaje uczniom kartki z tekstami (zał. 1). Uczniowie pracują w trzech grupach analizując przydzielone teksty z nauczania papieży i odpowiadają na pytanie:

• Dlaczego kult Serca Jezusowego jest bardzo ważnym elementem duchowości chrześcijańskiej?

3. Przedstawiciele grup prezentują wyniki swych prac. Katecheta podsumowuje wypowiedzi uczniów: „W naszych czasach niektórzy wierni nie doceniają tego nabożeństwa i kultu, a przecież zgodnie z nauczaniem papieży, Serce Jezusa jest streszczeniem całej religii chrześcijańskiej. Podkreśla to w swej nauce Pius XI: Czyż w tej formie pobożności nie zawiera się jakby summa, cała treść religii i norma doskonalszego życia? Przecież ta pobożność prowadzi najlepiej do doskonalszego poznania Chrystusa Pana, do głębszego umiłowania Chrystusa i doskonalszego naśladowania.[1]

4. W kolejnym etapie lekcji katecheta kieruje uwagę uczniów na fotografię Pomnika Wdzięczności poświęconego Najświętszemu Sercu Pana Jezusa w Poznaniu. Katecheta informuje, że 30 października 1932 roku, odsłonięto w Poznaniu monumentalny pomnik Wdzięczności poświęcony Najświętszemu Sercu Pana Jezusa jako wotum za odzyskaną niepodległość. „Uroczystościom poświęcenia pomnika przewodniczył prymas kard. August Hlond w asyście licznych biskupów, setek księży, posłów, senatorów, władz miasta i województwa poznańskiego, przedstawicieli dziesiątek organizacji katolickich, samorządowych, gospodarczych i młodzieżowych, wojska. Odsłonięciu pomnika przez prymasa Hlonda towarzyszyły fanfary i salut z 21 salw armatnich. W przemówieniu, które następnie wygłosił ksiądz prymas, znalazły się m.in. słowa: „Oddajemy ten pomnik w straż i opiekę przyszłym pokoleniom, aby z niego snuły naukę i pobudkę do czynów patriotycznych”. W latach 30 XX wieku, pomnik stał się sercem i prawdziwą wizytówką miasta. Odbywały się przy nim liczne uroczystości religijne i patriotyczne. Pomnik figurował na niezliczonych pocztówkach przedstawiających stolicę Wielkopolski. Chętnie, wręcz zwyczajowo, modlili się u jego stóp poznaniacy i goście odwiedzający miasto. Choć pomnik stał zaledwie siedem lat, mocno wrósł w serca ówczesnych poznaniaków i Wielkopolan”.[2]

5. Następnie katecheta odtwarza uczniom film DVD Wzniesiemy ten pomnik razem. Na jego podstawie oraz materiałów zamieszczonych w zał. 2, uczniowie w tych samych trzech grupach odpowiadają na pytania:

• Grupa I – Jakie było tło historyczne i religijne powstania pomnika?
• Grupa II – Jakie były przyczyny zburzenia pomnika?
• Grupa III – Dlaczego podjęto ideę odbudowania pomnika?

6. Uczniowie w poszczególnych grupach przyklejają kserokopie pomnika na kartki A3 i zapisują odpowiedzi na pytania. Przedstawiciele grup prezentują wyniki swych prac na forum klasy.

7. Następnie katecheta pyta uczniów:

• Jakie znacie modlitwy, pieśni i nabożeństwa ku czci Najświętszego Serca Pana Jezusa?
• W jaki sposób każdy z nas może wspomóc piękne dzieło odbudowy pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa?

Katecheta prowadząc z uczniami rozmowę podkreśla, że każdy z nas poprzez osobistą modlitwę do Serca Pana Jezusa, przyjęcie i ofiarowanie Komunii Świętej, udział w nabożeństwach ku czci Serca Pana Jezusa, pierwsze piątki miesiąca, może wypraszać wiele łask dla siebie, swojej rodziny, a także dzięki temu, mieć swój udział w pięknym dziele odbudowy pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa.

8. Katechezę kończymy zaproszeniem do modlitwy zawierzenia się Sercu Pana Jezusa.

Akt osobistego zawierzenia się Sercu Pana

„Tobie Chrystusie składam hołd wdzięczności za wszystko, co z miłującego serca uczyniłeś. Polecam się Twemu Sercu, oddając się całkowicie do Twojej dyspozycji.

Ofiaruję więc wszystkie swoje cierpienia, niewygody, upokorzenia, oraz wszystkie swoje dobre uczynki i modlitwy. Proszę, aby wszelkie moje ofiary, były przyjęte, jako wynagrodzenie za grzechy tych, którzy ducha prawości i pokuty zatracili. To, co ofiaruję, niech będzie przeciwwagą dla zniewag, które ranią Twoje Serce. Ty Boże wiesz, co jest ukryte w głębiach mojego serca, znasz moje pragnienia. Proszę Cię o łaskę wytrwania w tym, co dobre. Dopomóż mi, aby moje codzienne życie było świadectwem ofiarowania się Tobie”[3].

9. Propozycje zadania domowego (do wyboru uczniów):

• Wykonaj plakat zachęcający do zawierzenia się Najświętszemu Sercu Pana Jezusa.
• Przygotuj prezentację multimedialną na temat form kultu Najświętszego Serca Pana Jezusa w Twojej parafii.
• Uzasadnij, dlaczego kult Serca Jezusowego jest bardzo ważnym elementem duchowości chrześcijańskiej.
• Napisz artykuł, w którym uzasadnisz znaczenie odbudowy pomnika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Poznaniu i zachęcisz do wsparcia idei tego dzieła.

ZAŁĄCZNIK 1[4]

Grupa I

Jan Paweł II uzasadniał, dlaczego należy pielęgnować ten kult i nabożeństwo. „Jeśli bowiem Bóg w swej Opatrzności zechciał by w XVII wieku, u progu współczesności, w Paray-le-Monial ogromnie rozwinęło się nabożeństwo do Serca Jezusowego w formach wskazanych przez objawienia Małgorzaty Marii, to zasadnicze elementy tego nabożeństwa należą w sposób trwały do duchowości Kościoła w ciągu całej jego historii: Kościół od zarania swych dziejów zwracał się do przebitego na Krzyżu Serca Chrystusa, z którego wypłynęła krew i woda, symbole sakramentów, tworzących Kościół, a Ojcowie chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu widzieli w Sercu Słowa Wcielonego początek naszego zbawienia, owoc miłości Bożego Odkupienia, którego przebite Serce jest szczególnie wymownym symbolem (…) Spoglądając na Serce Jezusa, serce człowieka uczy się poznawać prawdziwy i jedyny sens własnego życia, uczy się strzec przed ułomnościami ludzkiego serca, łączenia synowskiej miłości wobec Boga z miłością bliźniego. Tak oto – a jest to prawdziwe zadośćuczynienie, którego oczekuje Serce Zbawiciela – na ruinach nienawiści i przemocy będzie mogła powstać cywilizacja Serca Chrystusa”.

Grupa II

Papież Leon XIII w 1899 r. wydał encyklikę Annum sacrum. Głównym celem powstania tego dokumentu było wyjaśnienie natury, skutków i znaczenia aktu poświęcenia całej rodziny ludzkiej Bożemu Sercu. Papież ten ogłosił rok 1900 Rokiem Świętym i chciał dokonać czegoś szczególnie znaczącego na rozpoczęcie XX wieku. Wymieniona encyklika została ogłoszona dwa tygodnie przed uroczystym aktem poświęcenia Sercu Bożemu całego rodzaju ludzkiego, który został dokonany 11 czerwca 1899 roku przez Leona XIII. Z tej okazji tak pisał: „Kiedy Kościół w początkach swego istnienia uginał się pod jarzmem cezarów, Krzyż na niebie ukazujący się oczom młodego władcy był zapowiedzią wielkiego zwycięstwa, które wkrótce nastąpiło. I oto dzisiaj oczom naszym ukazuje się inny, ze wszech miar pomyślny znak Boży: Najświętsze Serce Jezusa. W Nim należy złożyć wszelką nadzieję zbawienia wszystkich ludzi”. Leon XIII uczy również, że poświęcenie się i oddanie Bożemu Sercu jest jednym z istotnych składników kultu Serca Jezusa. „Jest rzeczą najzupełniej odpowiednią poświęcenie się temu Najświętszemu Sercu. Poświęcenie zaś takie nie jest niczym innym jak oddaniem się Jezusowi Chrystusowi, ponieważ wszelki objaw czci, hołdu i miłości względem Bożego Serca odnosi się w rzeczywistości do osoby samego Chrystusa”

Grupa III

Papież Pius XI w encyklice Miserentissimus Redemptor , wskazał na drugi istotny element tego kultu czyli na wynagrodzenie: „Duch ekspiacji i wynagrodzenia odgrywał zawsze pierwszą i główną rolę w kulcie Najświętszego Serca Jezusa”. Przypomniał on również główne praktyki tego kultu. „Spośród praktyk, związanych ściślej z czcią Najświętszego Serca Jezusa, wybija się pobożna praktyka poświęcenia Sercu Jezusa samych siebie i wszystkiego, co posiadamy, a co zawdzięczamy odwiecznej miłości Boga (…) należy także dołączyć obowiązek godnego zadośćuczynienia, czyli wynagrodzenia”.

Paweł VI nauczał, że właściwy obraz Chrystusa zawiera się w wypowiedzianych słowach: „Jestem cichy i pokornego Serca”. Powtarzał on często: „Dziś trzeba mieć serce wielkie, serce otwarte, które bierze miarę z Serca Chrystusa”. W nabożeństwie do Serca Pana Jezusa podkreślał zwłaszcza wynagrodzenie, adorację i uczestnictwo we Mszy świętej. Ukazywał także ten kult, jako doskonałe narzędzie odnowy moralnej współczesnego świata.

ZAŁĄCZNIK 2

Grupa I

Pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa w Poznaniu, zwany także Pomnikiem Wdzięczności, usytuowany był na dzisiejszym pl. Adama Mickiewicza. Był wotum społeczeństwa za odzyskaną niepodległość przez Polskę. Istniał w latach 1932-1939. Pomysł jego budowy zrodził się w 1920 r. na Zjeździe Katolickim w Poznaniu. W 1930 r. uzyskano pozwolenie na budowę i przystąpiono do prac budowlanych. Pomnik odsłonięto 31 października 1932 r. Uroczystościom, w których uczestniczyło tysiące poznaniaków, przewodniczył kard. August Hlond, Prymas Polski. Pomnik miał formę łuku triumfalnego. Od strony frontowej w środkowej wnęce znajdowała się odlana z brązu czterometrowa figura Chrystusa Króla autorstwa Marcina Rożka. Na pomniku wyryto napisy: „Sacratissimo Cordi – Polonia Restituta” (Najświętszemu Sercu – Polska Wskrzeszona) oraz „Błogosław Panie naszej polskiej ziemi”. Dzisiaj w tym miejscu stoi pomnik Poznańskich Krzyży.

Z przemówienia papieża Jana Pawła II wygłoszonego w czasie spotkania z młodzieżą na pl. A. Mickiewicza w Poznaniu, 3 czerwca 1997 roku:

„Tu, na tym miejscu, na placu Adama Mickiewicza, stał kiedyś pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa – widomy znak zwycięstwa Polaków odniesionego dzięki wierze i nadziei. Pomnik był wzniesiony w 1932 roku ze składek całego społeczeństwa, jako wotum dziękczynne za odzyskanie wolności. Odrodzona Polska skupiła się przy Sercu Jezusa, aby z tego źródła miłości ofiarnej czerpać siłę do budowania przyszłości Ojczyzny na fundamencie Bożej prawdy, w jedności i zgodzie. Po wybuchu drugiej wojny światowej pomnik ten okazał się tak niebezpiecznym symbolem chrześcijańskiego i polskiego ducha, że został zburzony przez najeźdźcę na początku okupacji” [5].

Grupa II

Zniszczyć symbol

„W czerwcu 1997 r. podczas pielgrzymki do Polski, w trakcie Mszy św. na placu Mickiewicza w Poznaniu, pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa wspomniał w swojej homilii Ojciec Święty Jan Paweł II. Papież powiedział wtedy, że już na początku wojny pomnik stał się w oczach najeźdźców na tyle niebezpiecznym symbolem chrześcijańskiego i polskiego ducha, że postanowili go zburzyć. Nim jednak do tego doszło, w okolicach pomnika dyżurowały hitlerowskie bojówki, które biły przyklękających przed Chrystusem przechodniów, nie odpuszczając nawet tym, którzy choćby uchylili przed statuą czapkę. Z relacji Leonarda Bury, zamieszczonej w „Przewodniku Katolickim” z 22 lutego 1981 r., można się dowiedzieć, że do burzenia pomnika, rozpoczętego w połowie października 1939 r., Niemcy użyli kilofów, młotów i świdrów pneumatycznych oraz ładunków dynamitu. Natomiast do wywożenia gruzu wykorzystywali Polaków łapanych na ulicach miasta. Najczęściej, gdy wychodzili z kościołów. Aby akcji burzenia pomnika nadać narodowosocjalistycznej oprawy, wokół burzonego pomnika ustawiono maszty ozdobione w hitlerowskie flagi. Poznaniacy byli przerażeni tą profanacją. Powszechnie wyrażano opinie, że sprawców tak haniebnego czynu nie ominie kara. Kiedy kilka miesięcy później w wypadku samochodowym pod Międzychodem zginął syn gaulaitera Artura Greisera, namiestnika Hitlera w okupowanej Wielkopolsce, widziano w tym palec Boży. Zachowały się fotografie przedstawiające burzenie pomnika przez Niemców. Wykonał je z ukrycia, mimo ogromnego ryzyka, młody poznański harcerz Mieczysław Knapski”.[6]

Grupa III

Wyraz wdzięczności

„O ważności tego zobowiązania mówił w homilii wygłoszonej 17 października w czasie Mszy św. dla Społecznego Komitetu Odbudowy Pomnika bp Zdzisław Fortuniak. Jego Ekscelencja powiedział wówczas: „Historia mówi nam, że po odzyskaniu niepodległości w sercach Polaków do głosu doszła wdzięczność, która znalazła swój wyraz w monumencie nazwanym po prostu pomnikiem Wdzięczności. Został on dedykowany Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Zanim pomnik został zrealizowany, najpierw został wzniesiony duchowo, w sercach tych, którzy tę inicjatywę podjęli i przyczynili się do jej realizacji. Po latach idea wdzięczności odżyła w sercach ludzi, którzy podjęli inicjatywę przywrócenia Poznaniowi pomnika usuniętego w barbarzyński sposób. Doszła do głosu pamięć serca (…)”[7].

„Pomnik Serca Jezusowego wezwaniem do jedności dla Polaków i wołaniem o zgodę” – mówił Arcybiskup Stanisław Gądecki podczas Mszy św. celebrowanej w poznańskiej katedrze w intencji odbudowy pomnika Serca Jezusowego w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu, 26 lutego 2012 roku. Metropolita poznański nazwał ideę odbudowy Pomnika Wdzięczności szlachetnym i godnym przedsięwzięciem. „Mam nadzieję, że stulecie odzyskania niepodległości będzie ukoronowane powstaniem tego pomnika” – powiedział Ksiądz Arcybiskup. Odnosząc się do głosów przeciwnych odbudowie pomnika i stwierdzeń, że „lepiej zbudować kolejne przedszkole”, Metropolia Poznański podkreślił, że trzeba raczej stosować ewangeliczną zasadę „to róbmy, tego nie zaniechajmy”. Arcybiskup Metropolita Poznański przypomniał, że w uroczystości odsłonięcia monumentu 31 października 1932 r., który był wyrazem wdzięczności Bogu za odzyskaną przez Polskę niepodległość, uczestniczyły tłumy Polaków, władze duchowne i świeckie. Zauważył, że monument, który stał na dzisiejszym pl. Mickiewicza, powstał po dwunastu latach od zamiaru jego postawienia. Zbudowany ze składek społeczeństwa miał formę łuku triumfalnego. W jego centrum znajdowała się czterometrowa figura Serca Jezusowego. Szczerozłote serce było darem matek katolickich Poznania. „Pomnik upamiętniał odzyskanie niepodległości, choć stał tylko przez siedem lat, był powodem do dumy dla Polaków” – podkreślił Metropolita Poznański. Nawet po jego zburzeniu poznaniacy przez długie lata ściągali w miejscu pomnika czapkę z głowy, narażając się na szykany i aresztowanie. Wierni zgromadzeni w katedrze modlili się o Boże błogosławieństwo dla zaangażowanych w dzieło odbudowy Pomnika Wdzięczności i o włączenie się poznaniaków w to przedsięwzięcie”[8].

ZAŁĄCZNIK 3

Fot. E. Koronowska, wyk. 22.04.2014, – plakat Społecznego Komitetu Odbudowy Pomnika Wdzięczności, miejsce plakatu – Kościół Farny w Poznaniu.

ZAŁĄCZNIK 4

film DVD Wzniesiemy ten pomnik razem.

Przypisy:

1. Ks. J. Gaweł SCJ, Dlaczego kult Serca Jezusowego jest ważnym nabożeństwem w Kościele?, [online], [dostęp: 23.04.2014]: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/M/ML/kult_serca_pj.html.
2. R. Gromadzki, Pamięć serca, „Przewodnik Katolicki”[online] 2012, nr 44, [dostęp: 24.04.2014]: http://www.przewodnik-katolicki.pl/nr/spoleczenstwo/pamiec_serca.html.
3. Akty oddania się Sercu Jezusa, [online], [dostęp: 26.04.2014]: http://liturgia.wiara.pl/doc/420349.Akty-oddania-sie-Sercu-Jezusa.
4. Ks. J. Gaweł SCJ, Papieże o Bożym Sercu, [online], [dostęp: 23.04.2014]: http://www.nspj.szczecin.pl/papieze-o-bozym-sercu.html.
5. Pomnik Serca Jezusa zostanie odbudowany, [online], [dostęp: 24.04.2014]: http://www.archpoznan.pl/content/view/2281/107/
6. R. Gromadzki, Pamięć serca, „Przewodnik Katolicki”[online]2012, nr 44, [dostęp: 24.04.2014]: http://www.przewodnik-katolicki.pl/nr/spoleczenstwo/pamiec_serca.html.
7. Tamże.
8. Pomnik Serca Jezusa zostanie odbudowany, [online], [dostęp: 24.04.2014]: http://www.archpoznan.pl/content/view/2281/107/.

[1] Ks. J. Gaweł SCJ, Dlaczego kult Serca Jezusowego jest ważnym nabożeństwem w Kościele?, [online], [dostęp: 23.04.2014],dostępny: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/M/ML/kult_serca_pj.html.

[2] R. Gromadzki, Pamięć serca, „Przewodnik Katolicki”[online] 2012, nr 44, [dostęp: 24.04.2014], dostępny:  http://www.przewodnik-katolicki.pl/nr/spoleczenstwo/pamiec_serca.html.

[3] Akty oddania się Sercu Jezusa, [online], [dostęp: 26.04.2014], dostępny: http://liturgia.wiara.pl/doc/420349.Akty-oddania-sie-Sercu-Jezusa.

[4] Ks. J. Gaweł SCJ, Papieże o Bożym Sercu,  [online], [dostęp: 23.04.2014],dostępny: http://www.nspj.szczecin.pl/papieze-o-bozym-sercu.html.

[5] Pomnik Serca Jezusa zostanie odbudowany, [online], [dostęp: 24.04.2014],dostępny: http://www.archpoznan.pl/content/view/2281/107/

[6] R. Gromadzki, Pamięć serca, „Przewodnik Katolicki”[online]2012, nr 44, [dostęp: 24.04.2014], dostępny:  http://www.przewodnik-katolicki.pl/nr/spoleczenstwo/pamiec_serca.html.

[7] Tamże.

[8] Pomnik Serca Jezusa zostanie odbudowany, [online], [dostęp: 24.04.2014],dostępny: http://www.archpoznan.pl/content/view/2281/107/.